🔊 Małżeństwo – kulturowo uznany związek, co najmniej dwóch osób, najczęściej mężczyzny i kobiety, zwanych małżonkami, który ustanawia prawa i obowiązki między nimi, jak również między nimi i ich dziećmi, a także między nimi i ich powinowatymi. Definicja małżeństwa różni się na całym świecie nie tylko między kulturami i religiami, ale także w całej historii danej kultury i religii, ewoluując w kierunku zarówno poszerzenia, jak i zawężenia tego, kto i co jest nią objęte. Zazwyczaj jednak jest to instytucja, w której stosunki międzyludzkie, przeważnie seksualne, są powszechnie uznawane lub usankcjonowane. W niektórych kulturach małżeństwo jest zalecane lub uważane za obowiązkowe przed podjęciem jakiejkolwiek aktywności seksualnej. Problematyka małżeństwa ma charakter interdyscyplinarny, co wynika z wielopostaciowej istoty tego związku oraz społeczno-ekonomicznych, demograficznych, religijnych, prawnych i socjalnych konsekwencji współbytowania dwojga osób. Funkcjonowanie małżeństwa w społeczeństwie, jego trwałość lub nietrwałość pociągają za sobą skutki społeczne, demograficzne, ekonomiczne, psychiczne oraz kulturowe. Stąd małżeństwo postrzega się w wielu aspektach, m.in.: w aspekcie prawnym (jako stan cywilny); w aspekcie społecznym (jako wspólnotę i instytucję społeczną); w aspekcie religijnym (jako sakrament lub kontrakt cywilny). W niektórych rejonach świata aranżowane małżeństwa, małżeństwa dzieci, poligamia, a czasami wymuszone małżeństwa mogą być praktykowane jako tradycja kulturowa. I odwrotnie, takie praktyki mogą być zakazane i karane w niektórych częściach świata z obawy o naruszenie praw kobiet lub praw dzieci (zarówno dziewcząt, jak i chłopców), a także z powodu prawa międzynarodowego. Dookoła świata, zwłaszcza w rozwiniętych krajach demokratycznych, panuje ogólna tendencja do zapewniania kobietom równych praw w ramach małżeństwa i prawnego uznawania małżeństw par międzywyznaniowych, międzyrasowych i jednopłciowych. Tendencje te zbiegają się z szerszym ruchem na rzecz praw człowieka. Artykuł 16 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka deklaruje, że „mężczyźni i kobiety bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, narodowości lub wyznania mają prawo po osiągnięciu pełnoletności do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny. Mają oni równe prawa w odniesieniu do zawierania małżeństwa, podczas jego trwania i po jego ustaniu. Małżeństwo może być zawarte jedynie za swobodnie wyrażoną pełną zgodą przyszłych małżonków”. Małżeństwo jest instytucją towarzyszącą człowiekowi od początku jego istnienia, jawi się jako naturalna oraz podstawowa komórka społeczeństwa, wspólnoty. Ma ona wymiar zarówno świecki, jak i religijny – zawsze było traktowane nie tylko w sensie czysto legalistycznym, lecz również przybierało wybraną formę obrzędu religijnego lub sakramentu kościelnego. Małżeństwo jest zazwyczaj potwierdzone ślubem, uznającym jego strony za małżonków, oraz niesie z sobą skutki prawne określone prawem małżeńskim. Od końca XX wieku, poważne zmiany społeczne w krajach zachodnich doprowadziły do zmian sytuacji demograficznej małżeństwa, począwszy od podwyższenia wieku pierwszego małżeństwa, zmniejszenia liczby osób zawierających małżeństwa i zwiększenia liczby par decydujących się na kohabitację zamiast na małżeństwo. Przykładowo, liczba małżeństw w Europie zmniejszyła się o 30% w latach 1975–2005.